1. Giới thiệu tổng thể
Trong bối cảnh nền kinh tế số đang bùng nổ và Việt Nam ngày càng hội nhập sâu với thị trường quốc tế, hệ thống kế toán doanh nghiệp cần được chuẩn hóa để phù hợp với môi trường mới. Bộ Tài Chính đã chính thức ban hành Thông tư 99/2025/TT-BTC nhằm hướng dẫn chế độ kế toán doanh nghiệp, thay thế hoàn toàn Thông tư 200/2014/TT-BTC.
Thông tư này có hiệu lực từ ngày 01/01/2026 và được xem là một cuộc cải cách toàn diện về kế toán doanh nghiệp, tạo nền tảng để Việt Nam từng bước tiến gần tới chuẩn mực kế toán quốc tế (IFRS).
Đây không chỉ là thay đổi kỹ thuật mà còn là bước chuyển chiến lược, giúp doanh nghiệp minh bạch hơn trong báo cáo tài chính, quản trị nội bộ hiệu quả hơn, và sẵn sàng tiếp cận các nguồn vốn lớn từ nhà đầu tư trong và ngoài nước.
2. Phạm vi áp dụng và hiệu lực thi hành
Phạm vi áp dụng:
Thông tư 99 quy định về chế độ kế toán doanh nghiệp bao gồm: chứng từ kế toán, tài khoản kế toán, hệ thống sổ kế toán, lập và trình bày báo cáo tài chính. Mọi doanh nghiệp hoạt động tại Việt Nam, không phân biệt loại hình và quy mô, đều thuộc phạm vi điều chỉnh của Thông tư này.
Hiệu lực thi hành:
- Thông tư 99/2025/TT-BTC có hiệu lực từ 01/01/2026.
- Áp dụng cho năm tài chính bắt đầu từ hoặc sau ngày 01/01/2026.
- Khi Thông tư này có hiệu lực, Thông tư 200/2014/TT-BTC và các văn bản sửa đổi liên quan hết hiệu lực thi hành.
Ý nghĩa thực tiễn:
Doanh nghiệp cần xem đây là mốc chuyển đổi bắt buộc. Việc chủ động chuẩn bị sớm sẽ giúp doanh nghiệp giảm rủi ro sai sót, tránh việc bị động khi cơ quan quản lý yêu cầu thực hiện theo hệ thống mới.
3. Các nội dung chính của Thông tư 99/2025/TT-BTC
3.1. Quy định chung
Thông tư yêu cầu doanh nghiệp xây dựng Quy chế hạch toán kế toán nội bộ, trong đó quy định rõ trách nhiệm của từng bộ phận, cá nhân tham gia công tác kế toán, kiểm soát nội bộ và báo cáo tài chính.
Đơn vị tiền tệ sử dụng trong kế toán mặc định là đồng Việt Nam (VND). Tuy nhiên, doanh nghiệp có hoạt động chủ yếu bằng ngoại tệ và đáp ứng điều kiện cụ thể được phép lựa chọn một loại ngoại tệ làm đơn vị tiền tệ kế toán – một bước tiến quan trọng giúp phản ánh đúng thực chất tài chính của doanh nghiệp xuất nhập khẩu, đầu tư quốc tế hoặc hoạt động xuyên biên giới.
3.2. Chứng từ kế toán
Doanh nghiệp bắt buộc phải sử dụng hệ thống biểu mẫu chứng từ kế toán thống nhất theo quy định của Thông tư. Tuy nhiên, Thông tư cũng mở ra cơ chế linh hoạt: doanh nghiệp có thể tự thiết kế hoặc điều chỉnh mẫu chứng từ phù hợp với đặc thù riêng, miễn là vẫn đảm bảo tính trung thực, khách quan và dễ kiểm tra đối chiếu.
Đặc biệt, Thông tư 99 khuyến khích sử dụng chứng từ điện tử, phù hợp với thời kỳ số hóa, hóa đơn điện tử và giao dịch thương mại điện tử ngày càng phổ biến. Điều này sẽ giúp doanh nghiệp giảm chi phí lưu trữ, tăng tốc độ xử lý và minh bạch hóa dữ liệu kế toán.
3.3. Hệ thống tài khoản kế toán và sổ kế toán
Thông tư ban hành hệ thống tài khoản kế toán mới chi tiết, khoa học và hiện đại hơn, giúp doanh nghiệp ghi nhận và phản ánh chính xác các nghiệp vụ kinh tế phát sinh.
Doanh nghiệp được phép sửa đổi, bổ sung hoặc chi tiết thêm tài khoản để phù hợp với hoạt động của mình, miễn không làm thay đổi nội dung thông tin khi lập báo cáo tài chính.
Đối với sổ kế toán, doanh nghiệp phải mở sổ đầu kỳ, ghi chép kịp thời, đầy đủ, rõ ràng và có thể áp dụng hình thức ghi sổ điện tử. Mục tiêu của quy định mới là giúp dữ liệu kế toán được liên thông – số hóa – và chuẩn hóa toàn hệ thống.
3.4. Báo cáo tài chính và trình bày
Thông tư 99 quy định chi tiết về các loại báo cáo tài chính bắt buộc, gồm:
- Bảng cân đối kế toán
- Báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh
- Báo cáo lưu chuyển tiền tệ
- Báo cáo thay đổi vốn chủ sở hữu
- Thuyết minh báo cáo tài chính
Các biểu mẫu báo cáo được điều chỉnh tiệm cận chuẩn IFRS, tăng cường yêu cầu công bố thông tin liên quan đến bên liên quan, cổ đông thiểu số, hợp nhất doanh nghiệp, công cụ tài chính và các khoản mục thuế hoãn lại.
Mục tiêu là đảm bảo báo cáo tài chính phản ánh trung thực, hợp lý tình hình tài chính, kết quả kinh doanh và dòng tiền của doanh nghiệp.
3.5. Hạch toán và kiểm soát nội bộ
Một trong những điểm nhấn của Thông tư 99 là yêu cầu doanh nghiệp tăng cường kiểm soát nội bộ. Các đơn vị kế toán phải có quy trình hạch toán minh bạch, quy định rõ quyền hạn – trách nhiệm, và phân luồng xử lý nghiệp vụ tài chính.
Thông tư cũng khuyến khích doanh nghiệp xây dựng cơ chế tự giám sát, kiểm tra định kỳ, nhằm phát hiện sớm sai sót, ngăn ngừa gian lận và đảm bảo tính chính xác của báo cáo tài chính.
4. Những điểm nổi bật mà doanh nghiệp cần ghi nhớ
1. Thay thế toàn diện Thông tư 200/2014/TT-BTC
Từ năm 2026, toàn bộ doanh nghiệp Việt Nam sẽ chính thức áp dụng Thông tư 99. Đây không chỉ là thay đổi mẫu biểu mà là chuyển đổi toàn hệ thống kế toán – bao gồm tài khoản, chứng từ, quy trình, phần mềm và cách lập báo cáo.
2. Linh hoạt trong đơn vị tiền tệ kế toán
Doanh nghiệp có giao dịch chủ yếu bằng ngoại tệ được phép chọn ngoại tệ làm đơn vị kế toán, miễn đáp ứng các điều kiện quy định. Điều này đặc biệt có lợi cho các doanh nghiệp xuất nhập khẩu, đầu tư quốc tế hoặc công ty mẹ – con có vốn nước ngoài.
3. Chứng từ và sổ sách thích ứng với thời đại số
Thông tư 99 khuyến khích doanh nghiệp sử dụng chứng từ điện tử, sổ kế toán số, tích hợp phần mềm kế toán hoặc ERP. Việc này không chỉ giúp tiết kiệm thời gian mà còn nâng cao độ chính xác, dễ kiểm tra và thuận tiện cho quản trị nội bộ.
4. Báo cáo tài chính chuẩn hóa, gần với chuẩn quốc tế
Các biểu mẫu báo cáo tài chính được cập nhật theo hướng tiệm cận IFRS, phản ánh minh bạch hơn về dòng tiền, vốn chủ sở hữu, tài sản, công nợ và lợi nhuận. Đây là bước chuẩn bị quan trọng để doanh nghiệp Việt Nam có thể tiếp cận vốn đầu tư nước ngoài hoặc niêm yết trên thị trường quốc tế.
5. Lộ trình chuyển đổi có thời gian chuẩn bị rõ ràng
Thông tư có hiệu lực từ 01/01/2026, cho phép doanh nghiệp có thời gian từ nay đến cuối năm 2025 để hoàn tất công tác chuẩn bị. Tuy nhiên, nếu chậm trễ, việc chuyển đổi gấp rút vào cuối năm có thể gây rối loạn sổ sách, sai lệch dữ liệu và ảnh hưởng đến báo cáo tài chính.
6. Nâng cao năng lực quản trị và trách nhiệm nội bộ
Thông tư 99 yêu cầu rõ hơn về phân định trách nhiệm kế toán, kiểm soát, phê duyệt, và ghi nhận nghiệp vụ. Đây không chỉ là quy định kỹ thuật mà là một chuẩn mực quản trị doanh nghiệp mới, hướng tới minh bạch và chuyên nghiệp.
5. Lộ trình chuyển đổi chi tiết cho doanh nghiệp
Để việc áp dụng Thông tư 99 diễn ra suôn sẻ, doanh nghiệp nên xây dựng kế hoạch chuyển đổi 7 bước như sau:
- Rà soát hiện trạng kế toán hiện tại
- Đánh giá hệ thống chứng từ, biểu mẫu, tài khoản, báo cáo đang áp dụng.
- Kiểm tra phần mềm kế toán, ERP hiện có: có tương thích với chuẩn mới không?
- Xem xét khả năng áp dụng đơn vị tiền tệ ngoại tệ nếu phù hợp.
- Đào tạo và phổ biến nội bộ
- Tổ chức khóa đào tạo cho nhân viên kế toán, kiểm toán nội bộ, quản lý tài chính.
- Cập nhật các quy chế hạch toán, quy trình kiểm soát nội bộ.
- Xây dựng tài liệu hướng dẫn thực thi nội bộ theo chuẩn Thông tư 99.
- Cập nhật phần mềm và công nghệ kế toán
- Liên hệ với đơn vị cung cấp phần mềm để cập nhật hệ thống tài khoản mới.
- Chuẩn bị tính năng hạch toán ngoại tệ, báo cáo tài chính tự động theo mẫu mới.
- Đảm bảo sao lưu, bảo mật và lưu trữ chứng từ số.
- Thiết kế lại biểu mẫu chứng từ và sổ sách
- Lựa chọn mẫu phù hợp đặc thù doanh nghiệp.
- Xây dựng quy chế lưu trữ chứng từ điện tử và hồ sơ kế toán.
- Thử nghiệm vận hành hệ thống mới
- Thực hiện hạch toán thử trong vài tháng cuối năm 2025.
- Phát hiện và điều chỉnh lỗi trước khi chính thức áp dụng năm 2026.
- Vận hành chính thức từ 01/01/2026
- Mở sổ kế toán đầu kỳ, đảm bảo toàn bộ số liệu theo chuẩn mới.
- Giám sát định kỳ, đảm bảo hệ thống vận hành ổn định.
- Đánh giá, tổng kết và cải tiến sau vận hành
- Sau năm đầu tiên, đánh giá lại hiệu quả chuyển đổi, phát hiện vướng mắc.
- Cập nhật quy trình và quy chế nội bộ để hoàn thiện.
6. Tác động thực tế đến các nhóm doanh nghiệp
Đối với doanh nghiệp nhỏ và vừa:
Việc áp dụng Thông tư 99 ban đầu có thể khiến doanh nghiệp lo ngại về chi phí đào tạo và cập nhật hệ thống. Tuy nhiên, nếu chủ động triển khai sớm, đây sẽ là cơ hội để chuẩn hóa quy trình kế toán, giảm rủi ro sai phạm, tăng hiệu quả quản trị và minh bạch tài chính.
Đối với doanh nghiệp lớn, có yếu tố nước ngoài:
Thông tư 99 giúp các doanh nghiệp này tiệm cận chuẩn quốc tế, dễ dàng hợp nhất báo cáo với công ty mẹ, thu hút đầu tư và minh bạch với cổ đông.
Đặc biệt, các doanh nghiệp có kế hoạch niêm yết hoặc gọi vốn sẽ được hưởng lợi lớn nhờ sự tương thích với IFRS.
Đối với nền kinh tế Việt Nam:
Việc triển khai Thông tư 99 giúp nâng cao uy tín của hệ thống kế toán Việt Nam, tạo môi trường minh bạch, chuyên nghiệp và đáng tin cậy. Đây là nền tảng cần thiết để Việt Nam bước vào giai đoạn hội nhập sâu hơn với thị trường tài chính khu vực và thế giới.
7. Những rủi ro cần tránh khi áp dụng Thông tư 99
- Trì hoãn chuẩn bị: Nếu doanh nghiệp chờ đến cuối năm 2025 mới bắt đầu, khối lượng công việc chuyển đổi sẽ quá lớn và dễ sai sót.
- Không cập nhật phần mềm kịp thời: Hệ thống cũ có thể không tương thích, dẫn tới sai số khi lập báo cáo.
- Chọn ngoại tệ không đủ điều kiện: Việc sử dụng ngoại tệ làm đơn vị kế toán đòi hỏi điều kiện rõ ràng, cần được thẩm định kỹ lưỡng.
- Thiếu quy chế nội bộ: Nếu không có hướng dẫn chi tiết, dễ phát sinh mâu thuẫn giữa các bộ phận khi hạch toán và kiểm tra.
8. Kết luận: Từ “nghĩa vụ” đến “cơ hội nâng cấp doanh nghiệp”
Thông tư 99/2025/TT-BTC không chỉ là một quy định pháp lý – mà là bước tiến chiến lược giúp doanh nghiệp Việt Nam nâng tầm quản trị tài chính, chuẩn hóa hệ thống và hội nhập toàn cầu.
Việc chủ động chuyển đổi không chỉ giúp doanh nghiệp tuân thủ pháp luật, mà còn nâng cao năng lực cạnh tranh trong thời đại kinh tế số, nơi minh bạch và dữ liệu chính xác là chìa khóa thành công.
Doanh nghiệp nên xem Thông tư 99 như cơ hội tái cấu trúc nền tảng tài chính, từ đó xây dựng niềm tin vững chắc với đối tác, ngân hàng, cổ đông và thị trường.
📞 Liên hệ tư vấn áp dụng Thông tư 99
Nếu doanh nghiệp bạn đang cần tư vấn chuyển đổi hệ thống kế toán theo Thông tư 99/2025/TT-BTC, hãy liên hệ ngay Sài Gòn O2O – đơn vị chuyên hỗ trợ pháp lý, kế toán và thuế doanh nghiệp trên toàn quốc.
- Hotline/Zalo: 0924 288 282
- Email: lienhe@saigono2o.com
- Website: dichvudangkykinhdoanh.com
Sài Gòn O2O – đồng hành cùng doanh nghiệp trên hành trình chuyển đổi kế toán và phát triển bền vững.
